Terapia manualna kręgosłupa opiera się w dużej mierze na zabiegach manipulacji stawów kręgosłupa ( nastawianiu kręgosłupa ). Polega na przyłożeniu do stawu pacjenta siły (impulsu) o bardzo małej amplitudzie, lecz dużej szybkości w ściśle określonym kierunku.Techniki manipulacyjne określane są mianem HVLA, co oznacza High Velocity Low Amplitude (Dużej Prędkości Niskiej Amplitudzie). Prowadzi do słyszalnego "kliknięcia" pochodzącego z przestrzeni stawowej oraz odruchowego zmniejszenia spazmu mięśniowego w obrębie stawu oraz tkankach powiązanych z nim neurologicznie. Wykorzystwane są w wielu koncepcjach medycyny manualnej, w tym osteopatii, chiropraktyce i wielu metodach terapii manualnej.Należy zaznaczyć, iż techniki manipulacyjne nie mają na celu przekraczania fizjologicznego zakresu ruchomości, gdyż powodowałoby to mniejsze lub większe uszkodzenia włókien torebki stawowej, a nawet więzadeł, a to powodowałoby silne dolegliwości bólowe przy samym zabiegu oraz pozabiegowo.
Dlaczego słyszymy trzask podczas manipulacji - nastawiania kręgosłupa ?
Istnieje kilka hipotez podejmujących zagadnienie wpływu technik manipulacyjnych. Oto kilka najpopularniejszych:
1. uwolnienie zablokowanego pomiędzy powierzchniami stawowymi fałdu błony maziowej lub meniskoidu
2. odruchowe obniżenie napięcia / reaktywności mięśni powiązanych neurologicznie z poddawanym zabiegowi stawem
3. zerwanie łącznotkankowych zlepień / adhezji wewnątrzstawowych
4. przesunięcie nastawiające zablokowaną w nieprawidłowej pozycji powierzchnię stawową (kręg)
5. odruchowe obniżenie pobudliwości nocyceptywnej
Efekt „kliku” tłumaczy się obecnie procesem kawitacji (odseparowania powierzchni stawowych), gdzie nagłe zmniejszenie ciśnienia śródstawowego powoduje, iż rozpuszczone w płynie stawowym gazy zostają uwolnione w przestrzeń stawową w postaci bąbelków. Zmniejszenie ciśnienia śródstawowego wywołane jest rozciągnięciem torebki stawowej. Zjawisko kawitacji powoduje, iż krzywa siły-przemieszczenia ulega zmianie, powodując zwiększenie ruchomości stawu. Uwolnione z płynu stawowego gazy zajmują około 15% całkowitej przestrzeni stawowej, a 80% z nich to dwutlenek węgla.
Zjawisko kawitacji powoduje, iż uwolnione gazy ponownie ulegają procesowi rozpuszczenia w płynie stawowym, co zajmuje przeciętnie 25-30 minut. W tym czasie uzyskanie ponownego kliku (charakterystycznego dla manipulacji) jest niemożliwe.
Wydaje się, iż istnieją przynajmniej 2 mechanizmy działania HVLA. Wewnątrzstawowe efekty mechaniczne manipulacji wydają się całkowicie niezależne od zachodzących efektów neurofizjologicznych, jak na przykład odruchowe zmniejszenie napięcia mięśni określonego skklerotomu / miotomu. Współczesne badania wskazują, iż zjawisko kawitacji jest potrzebne dla uzyskania separacji powierzchni stawowych, lecz nie dla efektu neurofizjologicznego, a więc brak „kliku” nie oznacza, iż zabieg manipulacji był nieudany.
